สแตนเลสมีกี่ประเภท แต่ละประเภทเหมาะกับใช้งานทำอะไร

สแตนเลส หรือ โลหะสีเงินเงาวาวที่ทนทานต่อสนิม ไม่เป็นรอยง่าย และมีอายุการใช้งานยาวนาน จึงไม่แปลกที่สแตนเลสจะกลายเป็นวัสดุยอดนิยมที่ใช้ในหลากหลายอุตสาหกรรม ไม่ว่าจะเป็นอุตสาหกรรมผลิตเฟอร์นิเจอร์ อุตสาหกรรมยานยนต์ ไปจนถึงอุตสาหกรรมก่อสร้าง

หลายคนอาจไม่ทราบว่าสแตนเลสไม่ได้มีแค่ประเภทเดียว และแต่ละประเภทก็ถูกออกแบบมาให้ใช้งานที่แตกต่างกัน หากเลือกใช้สแตนเลสผิดประเภทอาจส่งผลต่อประสิทธิภาพ ความปลอดภัยการใช้งานในระยะยาว บทความนี้ เราจะพาคุณไปรู้จักกับประเภทของสแตนเลส พร้อมบอกให้เข้าใจว่าแต่ละแบบเหมาะกับงานประเภทไหนบ้าง เพื่อที่จะเลือกใช้สแตนเลสได้อย่างถูกต้อง

ประเภทของสแตนเลส

สแตนเลสเป็นโลหะที่มีโครเมียมเป็นผสมอย่างน้อย 11% และนิกเกิล 10-14% ซึ่งทำให้เกิดชั้นฟิล์มป้องกันการกัดกร่อนตามธรรมชาติ เรียกว่า passive film ที่ทำให้สแตนเลสมีคุณสมบัติป้องกันสนิมได้ดี อย่างไรก็ตาม สแตนเลสสามารถแบ่งออกเป็น 5 ประเภทหลัก ตามโครงสร้างโลหะและคุณสมบัติการใช้งาน

1. สแตนเลสออสเทนนิติก Austenitic (เกรด 304, 316)

สแตนเลสประเภทออสเทนนิติกสามารถพบเห็นได้บ่อยสามารถใช้งานได้หลากหลายอุตสาหกรรม โดยเฉพาะเกรด 304 และ 316 ที่มักจะเห็นอยู่บ่อย ๆ เพราะมีคุณสมบัติที่ทนทานต่อการกัดกร่อนสูง ไม่เป็นแม่เหล็ก และมีความสามารถในการขึ้นรูปเชื่อมตัดได้ดี

คุณสมบัติของสแตนเลสออสเทนนิติก

• มีส่วนผสมของโครเมียม ประมาณ 18–20% และ นิกเกิล ประมาณ 8–10.5%

• ไม่มีความเป็นแม่เหล็ก

• ทนการกัดกร่อนได้ดี ทนต่อสภาพแวดล้อมมีความชื้นได้

• สามารถใช้งานได้ทั้งในอุณหภูมิที่ร้อนและเย็น

• นำไปแปรรูปได้ง่าย เชื่อม ดัด ตัด ได้

• มีอายุการใช้งานยาวนาน

  
  

เกรดสแตนเลสออสเทนนิติก 304 และ 316

สแตนเลส 304 เป็นสแตนเลสมาตรฐานที่นิยมใช้มากที่สุด เพราะราคาถูก แข็งแรง น้ำหนักเบา ทนทานต่อสนิมได้ดี เหมาะกับใช้งานทั่วไป

สแตนเลส 316 เป็นสแตนเลสที่มีมาตรฐานเหมือนกับ 304 แต่จะเพิ่มโมลิบดีนัม Mo เพื่อเพิ่มความทนทานต่อสารเคมีและเกลือ เหมาะกับใช้งานในอุตสาหกรรมเคมี การผลิตยา

เหมาะกับใช้งานด้านไหนบ้าง

อุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่ม: เช่น ถังบรรจุน้ำ ถังนม เครื่องครัว เครื่องชงกาแฟ เนื่องจากสะอาด ทนทานต่อกรดได้ดี และไม่เกิดสนิม

เครื่องมือแพทย์: เช่น เครื่องมือผ่าตัด อุปกรณ์ห้องแล็บ เพราะไม่เป็นสนิม และทนทานต่อน้ำยาฆ่าเชื้อ

งานตกแต่งภายในและภายนอกอาคาร: เช่น ราวบันได มือจับประตู แผ่นตกแต่งผนัง เพราะผิวนอกมีความเงาสวยงามและดูแลรักษาง่าย

อุตสาหกรรมเคมี และยา: โดยเฉพาะที่ต้องการความสะอาด ปลอดเชื้อ และทนทานต่อการกัดกร่อน

2. สแตนเลสเฟอริติก Ferritic

เป็นกลุ่มสแตนเลสที่มีโครเมียมผสมอยู่ประมาณ 10.5% ถึง 30% และมีคาร์บอนในปริมาณต่ำ ทำให้มีความแข็งแกร่งสูงกว่าออสเทนนิติกมีโครงสร้างจุลภาคแบบ Body-Centered Cubic (BCC) ซึ่งทำให้สแตนเลสประเภทนี้มีคุณสมบัติดึงดูดได้เหมือนแม่เหล็ก

คุณสมบัติหลักของสแตนเลสเฟอริติก Ferritic

• มีส่วนผสมของโครเมียมประมาณ 10.5% ถึง 30%

• มัคุณสมบัติดึงดูดเหมือนแม่เหล็ก

• ทนความร้อนได้ดี โดยเฉพาะในการใช้งานที่อุณหภูมิสูงต่อเนื่อง

• ทนต่อการกัดกร่อน

• สามารถขึ้นรูปและเชื่อมได้ แต่อาจไม่ดีเท่าสแตนเลสออสเทนนิติก

เกรดสแตนเลสเฟอริติก Ferritic

สแตนเลส 430 เกรดที่พบมากที่สุดในกลุ่มเฟอริติก ใช้กันแพร่หลายในงานตกแต่งภายใน งานเครื่องใช้ไฟฟ้า และชิ้นส่วนที่ไม่สัมผัสกับกรดหรือสารเคมีแรง

เหมาะกับใช้งานด้านไหนบ้าง

• เครื่องใช้ไฟฟ้าในบ้าน เช่น ตู้เย็น ไมโครเวฟ เตาอบ หรือฝาครอบต่าง ที่ต้องการความทนความร้อน แต่ไม่โดนความชื้นโดยตรง

• ชิ้นส่วนตกแต่งภายในบ้าน เช่น  มือจับประตู ราวบันได

• ผลิตท่อไอเสียรถยนต์

3. สแตนเลสดูเพล็กซ์ Duplex

สแตนเลสดูเพล็กซ์คือสแตนเลสชนิดพิเศษที่นำโครงสร้างประเภทออสเทนนิติกและเฟอริติกเข้าไว้ด้วยกันในระดับ 50:50 จุดเด่นของสแตนเลสดูเพล็กซ์คือการมีคุณสมบัติที่เหนือกว่าสแตนเลสทั่วไปในหลายด้าน โดยเฉพาะด้านความแข็งแรงและความทนทานต่อการกัดกร่อน สารเคมีเข้มข้น

คุณสมบัติสแตนเลสดูเพล็กซ์

• แข็งแรงกว่าสแตนเลสออสเทนนิติกถึงสองเท่า

• ทนต่อการกัดกร่อนจากคลอไรด์ได้ดีกว่าเกรด 304 และ 316

• มีความทนทานต่อการแตกร้าวจากการกัดกร่อนสูง

• มีความเป็นแม่เหล็กอยู่บ้าง

• อายุการใช้งานยาวนาน

เกรดสแตนเลสดูเพล็กซ์

• 2205 (UNS S32205 / S31803) เกรดมาตรฐานที่ใช้งานแพร่หลายมากที่สุด

• 2507 (Super Duplex) เกรดที่มีคุณสมบัติขั้นสูง ทนสารเคมีและแรงดันได้ดีมาก

  
  

เหมาะกับใช้งานด้านไหนบ้าง

• อุตสาหกรรมปิโตรเลียมและก๊าซธรรมชาติ เช่น แท่นขุดเจาะน้ำมัน โครงสร้างในทะเล ท่อส่งน้ำมัน

• อุตสาหกรรมเคมี ใช้ทำถังบรรจุสารเคมี ท่อส่งสารกัดกร่อน

• งานโครงสร้างทางทะเล เช่น ท่าเรือ, สะพาน

  
  

4. สแตนเลสประเภทมาร์เทนซิติก Martensitic

เป็นสแตนเลสประเภทที่เน้นความแข็งแรงเป็นพิเศษ และสามารถนำไปใช้กระบวนการ ชุบแข็ง เพื่อเพิ่มความทนทานต่อแรงกระแทกและการสึกหรอได้ดี 

คุณสมบัติหสแตนเลสมาร์เทนซิติก

• มีปริมาณ โครเมียม ประมาณ 11.5–18% และมี คาร์บอนสูงกว่าประเภทอื่น

• โครงสร้างโลหะเป็นแบบ มาร์เทนซิติก ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติผ่านการชุบแข็ง

• มีความแข็งแรงทางสูงมาก ทนแรงกระแทกและการสึกหรอได้ดี

• มีความเป็นเป็นแม่เหล็ก และจะเปราะบางหากไม่ได้ผ่านการชุบแข็งอย่างเหมาะสม

• มีความสามารถในการต้านทานการกัดกร่อนปานกลาง ไม่เหมาะกับงานที่เจอกับสารเคมีหรือความชื้นตลอดเวลา

  
  

เกรดสแตนเลสประเภทมาร์เทนซิติก

• เกรด 410: เหมาะสำหรับงานที่ต้องการความแข็งแรง และทนต่อการสึกหรอในระดับหนึ่ง

• เกรด 420: ใช้ทำมีด เครื่องมือผ่าตัด หรือกรรไกร

• เกรด 440C: มีความแข็งแรงมาก เหมาะกับการเป็นวัสดุทำมีด แม่พิมพ์ หรือชิ้นส่วนที่ต้องรับแรงเฉือน

  
  

เหมาะกับใช้งานด้านไหน

• เครื่องมือตัดและอุปกรณ์มีคม เช่น มีดทำครัว มีดผ่าตัด กรรไกร

• ชิ้นส่วนเครื่องจักรกล เช่น เพลา เฟือง ลูกปืน ที่ต้องทนแรงเสียดสีหรือแรงกระแทก

• ชิ้นส่วนเครื่องยนต์ที่ต้องการความแข็งแรง ไม่เสียรูปง่าย

• แม่พิมพ์ชิ้นส่วนอุตสาหกรรม

  
  

5. สแตนเลสประเภท PH Precipitation Hardening

สแตนเลสที่ออกแบบมาให้มี ความแข็งแรงสูง ร่วมกับ ความทนทานต่อการกัดกร่อน โดยผ่านกระบวนการอบชุบภายในเนื้อโลหะ เพิ่มความแข็งแรงโดยที่ไม่ทำให้เกิดความเปราะบาง

คุณสมบัติสแตนเลสประเภท PH

• แข็งแรงมากกว่าสแตนเลสทั่วไปถึง 2–3 เท่า

• ทนการกัดกร่อนดี

• ไม่เป็นแม่เหล็ก

• เหมาะกับเป็นชิ้นส่วนที่มีความละเอียดสูง

เกรดสแตนเลสประเภท PH

• 17-4 PH (UNS S17400) เป็นเกรดที่นิยมใช้กันมากเนื่องจากมีความแข็งแรงสูง ทนทานต่อสนิมได้ดี ขึ้นรูปง่าย

• 15-5 PH มีความแข็งแรงและความเหนียวที่ดีกว่าเกรด 17-4 P

• 13-8 Mo ใช้สำหรับงานที่ต้องการความแข็งและความเหนียวสูงในเวลาเดียวกัน เช่น อุตสาหกรรมการบินและเครื่องมือแพทย์

  
  

เหมาะกับใช้งานอะไรบ้าง

• อุตสาหกรรมการบิน ใช้ทำชิ้นส่วนโครงสร้าง, อุปกรณ์ที่รับแรงดึงหรือแรงอัดสูง

• อุตสาหกรรมพลังงาน เช่น กังหันก๊าซ วาล์วความดันสูง อุปกรณ์ในโรงไฟฟ้า

• อุตสาหกรรมการแพทย์ ใช้ทำเครื่องมือแพทย์ที่ต้องอาศัยความแม่นยำสูง

• แม่พิมพ์ที่มีความละเอียดสูง ใช้ในอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ หรือชิ้นส่วนที่ต้องการขนาดคงที่

การเลือกใช้สแตนเลสควรเลือกให้เหมาะสมกับชิ้นงาน ซึ่งจะช่วยให้ชิ้นงานมีความทนทานและปลอดภัย ไม่เพียงเท่านี้และยังช่วยลดต้นทุนในการผลิตลงได้เป็นอย่างดี